- فاضل احمدزاده
- چهارشنبه ۲۶ ارديبهشت ۰۳
- ۰۲:۰۱
دانشگاه‌ها در تقویت رشد اقتصادی ناموفق بوده‌اند
آنها اغلب ایده‌هایی را تولید می‌کنند که کسی نمی‌داند چگونه از آنها استفاده کند.
ترجمه: فاضل احمدزاده از سایت اکونومیست فارسی
در دهه‌های اخیر، شاهد رونق چشمگیری در تعداد دانشگاه‌ها بوده‌ایم. موسسات آموزش عالی در سراسر جهان اکنون در حدود ۱۵ میلیون پژوهشگر را به کار گرفته‌اند، در حالی که این رقم در سال ۱۹۸۰ تنها ۴ میلیون نفر بود. این پژوهشگران سالانه پنج برابر تعداد مقالات گذشته را منتشر می‌کنند. دولت‌ها نیز هزینه‌های خود را در این بخش افزایش داده‌اند.
تا حدودی، توجیه این گسترش سریع با اصول اقتصادی معقول همراه بوده است. دانشگاه‌ها قرار است به نوآوری‌های فکری و علمی دست یابند که بتوان از آنها توسط کسب‌وکارها، دولت و مردم عادی استفاده کرد. چنین ایده‌هایی در مالکیت عمومی قرار می‌گیرند و در دسترس همگان قرار می‌گیرند. بنابراین، در تئوری، دانشگاه‌ها باید منبعی عالی برای رشد بهره‌وری باشند.
با این حال، در عمل، گسترش چشمگیر آموزش عالی با کندی رشد بهره‌وری همراه بوده است. در حالی که در دهه‌های 1950 و 1960 خروجی کارگران در هر ساعت در سراسر کشورهای ثروتمند سالانه 4 درصد افزایش می‌یافت، در دهه‌ی قبل از همه‌گیری کووید-19، تنها 1 درصد در سال روند عادی بود. حتی با موج نوآوری در هوش مصنوعی (AI)، رشد بهره‌وری همچنان ضعیف باقی مانده است - طبق برآوردی تقریبی، کمتر از 1 درصد در سال - که خبر بدی برای رشد اقتصادی است. پژوهش جدیدی که توسط پنج اقتصاددان، آشیش آرورا، شارون بلنزون، لاریسا سی. سیواکا، لیا شیر و هانسن ژانگ انجام شده، نشان می‌دهد که رشد سریع دانشگاه‌ها و رکود بهره‌وری در کشورهای ثروتمند می‌توانند دو روی یک سکه باشند.
برای درک علت این موضوع، نگاهی به تاریخ می‌اندازیم. آموزش عالی در دوره‌ی پس از جنگ نقش اندکی در نوآوری ایفا می‌کرد. در آن زمان، کسب‌وکارها مسئولیت بیشتری برای دستیابی به پیشرفت‌های علمی بر عهده داشتند: شرکت‌های آمریکایی در دهه‌ی 1950 چهار برابر دانشگاه‌ها برای تحقیق هزینه می‌کردند. شرکت‌هایی مانند AT&T (شرکت مخابراتی) و جنرال الکتریک (شرکت انرژی) به اندازه‌ی سودآوری‌شان، علمی و پژوهشی نیز بودند. در دهه‌ی 1960، واحد تحقیق و توسعه (R&D) شرکت داو (DuPont)، یک شرکت مواد شیمیایی، مقالات بیشتری در مجله‌ی انجمن شیمی آمریکا نسبت به مجموع مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست (MIT) و مؤسسه‌ی فناوری کالیفرنیا (Caltech) به چاپ رساند . در آزمایشگاه‌های بل (Bell Labs) که زمانی بخشی از AT&T بود، حدود ده نفر به پژوهش مشغول بودند که منجر به کسب جوایز نوبل برای آنها شد.
بخش عظیمی از ظهور آزمایشگاه‌های غول‌آساک شرکت‌ها به دلیل قوانین سخت‌گیرانه‌ی ضد انحصار بود. این قوانین اغلب، خرید اختراعاتِ یک شرکت توسط شرکت دیگر را دشوار می‌کرد. بنابراین، برای کسب‌وکارها چاره‌ای جز توسعه‌ی مستقل ایده‌ها باقی نمی‌ماند. دوران طلایی آزمایشگاه‌های شرکتی با سهل‌گیری سیاست‌های رقابت در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ به پایان رسید. همزمان، رشد تحقیقات دانشگاهی بسیاری از مدیران را متقاعد کرد که دیگر نیازی به صرف هزینه برای آزمایشگاه‌های اختصاصی خود ندارند. امروزه، تنها تعداد اندکی از شرکت‌ها در حوزه‌ی فناوری‌های بزرگ و داروسازی، چیزی قابل مقایسه با شرکت‌های دوبون در گذشته (DuPont) ارائه می‌دهند.
مقاله جدید آقای آرورا و همکارانش، به همراه مقاله دیگری از سال ۲۰۱۹ با گروهی کمی متفاوت از نویسندگان، حاوی پیشنهادی ظریف اما تکان‌دهنده است: اینکه در زمینه‌ی دستیابی به پیشرفت‌های بهره‌وری، مدل قدیمی کسب‌وکارهای بزرگ برای علم، بهتر از مدل جدید دانشگاه‌محور عمل کرده است. نویسندگان از گستره‌ای عظیم از داده‌ها، شامل همه‌چیز از تعداد دکتراها تا تحلیل ارجاعات (Citations) استفاده می‌کنند. آنها برای شناسایی پیوند علی بین علم دولتی و تحقیق و توسعه‌ی شرکتی، از روش‌شناسی پیچیده‌ای بهره می‌گیرند که شامل تحلیل تغییرات در بودجه‌های فدرال است. به‌طور کلی، آنها دریافتند که دستاوردهای علمی نهادهای دولتی، در طول چندین سال، «واکنش کم یا اصلاً هیچ واکنشی از سوی شرکت‌های تثبیت‌شده» ایجاد نمی‌کند. یک پژوهشگر در آزمایشگاه دانشگاهی ممکن است مقاله‌های درخشان را پشت سر هم منتشر کند و مرزهای یک رشته را جابه‌جا کند. با این حال، این امر اغلب تأثیری بر انتشارات خود شرکت‌ها، اختراعات آنها یا تعداد دانشمندانی که استخدام می‌کنند، ندارد (علوم زیستی یک استثنا است). و این موضوع، در مقابل، به تأثیر اندک بر بهره‌وری کل اقتصاد اشاره می‌کند.
چرا شرکت‌ها در استفاده از ایده‌های تولیدشده توسط دانشگاه‌ها با مشکل مواجه می‌شوند؟ یکی از پاسخ‌ها به این پرسش، افول آزمایشگاه‌های شرکتی است. چنین مؤسساتی محل گردهمایی ترکیبی پویا از نظریه‌پردازان و عمل‌گرایان بود. آزمایشگاه‌های بل در دهه‌ی ۱۹۴۰ میلادی، تیمی میان‌رشته‌ای از شیمی‌دانان، متالورژیست‌ها و فیزیکدانان را در خود جای داده بود که برای حل مسائل نظری و عملیِ درهم‌تنیده‌ی مرتبط با توسعه‌ی ترانزیستور ضروری بودند. این تخصص همپوشانی [میان رشته‌ها] اکنون عمدتاً از بین رفته است. بخش دیگری از پاسخ به دانشگاه‌ها مربوط می‌شود. پژوهش‌های دانشگاهی، فارغ از الزاماتِ سرپرستانِ شرکتی، بیشتر بر ارضای کنجکاویِ افراد متخصص [گیک‌ها] یا بالا بردنِ شمار استنادها تمرکز دارد تا یافتنِ نوآوری‌هایی که بتوانند جهان را تغییر دهند یا سود به ارمغان آورند. پژوهش صرفاً به‌خاطرِ پژوهش، اگر در حد اعتدال باشد، چیز بدی نیست؛ برخی فناوری‌های پیشگام، مانند پنی‌سیلین، تقریباً به‌طور تصادفی کشف شدند. اما اگر همگان بر سر اینکه چند فرشته می‌توانند روی نوک سوزنی برقصند، به جدل بپردازند، اقتصاد لطمه می‌خورد.
زمانی که مؤسسات آموزش عالی کارهایی را تولید می‌کنند که ارتباط بیشتری با دنیای واقعی دارند، پیامدهای آن نگران‌کننده است. نویسندگان مقاله می‌گویند، با افزایش فارغ‌التحصیلان دکترای تازه نفس از دانشگاه‌ها، به نظر می‌رسد شرکت‌ها اختراع چیزهای جدید را آسان‌تر می‌یابند. با این حال، ثبت اختراع دانشگاه‌ها اثر خنثی‌کننده‌ای دارد و شرکت‌ها را تحریک می‌کند تا خودشان اختراعات کمتری داشته باشند. این احتمال وجود دارد که کسب‌وکارهای مستقر، نگران رقابت با شرکت‌های تابعه دانشگاه‌ها، تحقیق و توسعه خود را در آن حوزه کاهش دهند. اگرچه هیچکس به طور قطع نمی‌داند که چگونه این اثرات متضاد یکدیگر را خنثی می‌کنند، نویسندگان به کاهش خالص ثبت اختراع شرکت‌ها به میزان حدود 1.5 درصد در سال اشاره می‌کنند. به عبارت دیگر، منابع مالی عظیمی که به علم عمومی اختصاص داده می‌شود، احتمالاً باعث می‌شود کسب‌وکارها در سراسر جهان نوآوری کمتری داشته باشند.
اگر انقدر باهوشید، چرا ثروتمند نیستید؟
شاید با گذشت زمان، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی برای سودآوری بیشتر با یکدیگر همکاری کنند. سیاست‌های رقابتی سخت‌گیرانه‌تر می‌تواند باعث شود تا کسب‌وکارها کمی شبیه به رفتارشان در دوران پس از جنگ جهانی دوم عمل کرده و تحقیقات داخلی خود را تقویت کنند. همچنین، در حال حاضر محققان بخش خصوصی، نه دانشگاه‌ها، پیشروِ جهش نوآوری در هوش مصنوعی تولیدکننده هستند: در چند مورد، آزمایشگاه‌های شرکت‌ها از خاکستر برخاسته‌اند.
با این حال، در نهایت، دولت‌ها باید پرسش‌های سختی از خود بپرسند. در دنیایی با رشد اقتصادی ضعیف، حمایت مالی سخاوتمندانه از دانشگاه‌ها ممکن است به یک تجمل غیرقابل توجیه تبدیل شود.